Trà Shan Tuyết Cổ Thụ

---

Trà/Chè shan tuyết là gì?

Trà shan tuyết hay chè shan tuyết là loại trà được làm từ giống trà cổ thụ cao lớn, hàng trăm năm tuổi, được nghiên cứu là đã xuất hiện từ hàng nghìn năm trước. Từ "Shan" là tiếng của người dân tộc, nghĩa là núi, "Tuyết" là chỉ những lớp lông mao bám trên cánh trà trắng như tuyết, tức là trà tuyết trên núi.

Trà sinh trưởng hoàn toàn tự nhiên trên khu vực cao nguyên và đồi núi, khí hậu quanh năm khắc nghiệt, mây mù bao phủ. Cây chè phân bố nhiều ở các tỉnh Tây Bắc nước ta như Sơn La, Yên Bái, Lào Cai, Điện Biên, Hà Giang,...hoàn toàn không có sự tác động của con người, cây chè tự sinh trưởng và phát triển tự nhiên.

Giải thích những tên gọi của trà shan tuyết

Như giải thích ở trên, trà shan tuyết là tên gọi để chỉ loại trà cổ thụ mọc trên núi cao, có lá trà trắng như tuyết. Ngoài ra, người ta còn gọi bằng nhiều cách tương tự như:

Trà shan tuyết: tên “chính thức”

Chè shan tuyết: theo thói quen gọi “chè” của người miền Bắc.

Trà tuyết, chè tuyết: gọi ngắn, muốn nhấn mạnh đến những búp trà trắng như tuyết.

Trà san, chè tuyết san: một cách viết khác của từ “shan”.

Trà shan tuyết cổ thụ, chè shan tuyết cổ thụ: ý nói về cây trà trên núi lâu năm.

Trà shan tuyết Hà Giang, chè shan tuyết Hà Giang (Suối Giàng, Tà Xùa, Tây Côn Lĩnh, Phìn Hồ,…): cách gọi theo những vùng chè shan tuyết nổi tiếng nhất Việt Nam.

Cây trà shan tuyết khác với những loại trà khác như thế nào?

Khác với những cây chè thấp bé thông thường, những cây chè shan tuyết này cao lớn, tuổi thọ cao, có những cây được bảo tồn lên đến nghìn năm tuổi, trà có bản lá dày và lớn, đặc biệt có những lông mao trắng như tuyết bao phủ bề mặt lá.

Nội chất và dinh dưỡng trong chè shan tuyết cổ thụ lớn hơn rất nhiều so với những loại khác, nhiều chất dinh dưỡng tốt cho sức khỏe như các loại axit amin, vitamin & khoáng chất.

Phân loại trà shan tuyết

Hiện nay, chè shan tuyết được chia thành 2 loại: Là trà shan tuyết cổ thụ & trà shan tuyết tiểu thụ. Cây trên 100 năm tuổi thì gọi là cổ thụ và dưới 100 năm tuổi thì là tiểu thụ.

Những cây trà cổ thụ thuộc dòng trà shan rừng, mọc tự nhiên trên 1000m so với mực nước biển. Còn tiểu thụ còn gọi là trà shan công nghiệp, được người dân trồng ở độ cao dưới 1000m.

Những vùng trà shan tuyết cổ thụ nổi tiếng nhất Việt Nam

Cây chè shan tuyết cổ thụ phân bố khá rộng, gần như các tỉnh miền núi Đông Bắc tới Tây Bắc nước ta đều có loại trà này. Tuy nhiên hiện nay có 3 nơi được đầu tư phát triển thương hiệu trà shan tuyết bài bản nhất đó là Sơn La với vùng trà Tà Xùa, Yên Bái với vùng trà Suối Giàng và tỉnh Hà Giang với các vùng trà Lủng Phìn, Phìn Hồ.

Ở mỗi nơi, chè shan tuyết có đôi chút khác biệt ở ngoại hình cánh trà, cho đến hương vị, do ảnh hưởng bởi chất đất, nguồn nước, khí hậu,…Chẳn hạn như, nhiều chuyên gia đánh giá là vùng chè Tà Xùa sẽ có vị trà "mạnh mẽ" hơn những vùng khác, vùng Lủng Phìn thì trà khô hơn vì đây là khu vực núi đá rất khan hiếm nước. Sau đây là đôi nét về những vùng trà cổ thụ tiêu biểu.

Vùng trà shan tuyết Hà Giang

Hà Giang không chỉ là điểm đến nổi tiếng với những dãy núi cao nghìn mét mà còn được biết đến với rừng chè cổ thụ trăm năm. Chè shan tuyết Hà Giang được xem là một trong những loại cây quý hiếm, cần được giữ gìn và phát huy...

Nhắc đến loại trà cổ thụ có hương vị đặc biệt, được giới thưởng trà đánh giá cao và từng được các vị lãnh đạo nhà nước lựa chọn làm thứ thức uống chính trong buổi tiệc trà thân mật với nước bạn láng giềng Trung Quốc thì phải kể đến trà shan Hà Giang.

Hương vị đặc trưng đó là tiền chát và hậu ngọt rất sâu nhưng vẫn mang 1 nét rất đặc trưng bởi hương thơm của nó. Bạn sẽ thấy cái chát dịu của trà xanh, cái đậm đà của vị trà truyền thống, lẫn một chút mùi khói bếp, hòa quyện với hương thơm man mác, ngòn ngọt của cây cỏ.

Vùng trà shan tuyết Suối Giàng - Yên Bái

Suối Giàng – địa danh thuộc xã Suối Giàng, Văn Chấn, Yên Bái. Xã Suối Giàng nằm ở độ cao 1400 mét so với mực nước biển nên có khí hậu mát mẻ, trong lành. Trung tâm của xã nằm ở khu vực rừng núi hiểm trở, quanh co bởi những vách đá và rừng nguyên sinh. Không chỉ nổi tiếng với cảnh đẹp nên thơ, núi rừng hùng vĩ mà từ lâu nay, đây là địa danh nổi tiếng nhờ loại chè shan tuyết Suối Giàng hàng trăm năm tuổi.

Vào những năm 1960 những nhà nghiên cứu của Việt Nam và thế giới đã xác định được độ tuổi của những cây chè cổ thụ, những cây 100 năm tuổi thì hằng hà sa số, có những cây đến tận 300 năm, có cây hơn 400 năm tuổi mà vẫn trường tồn vẫn cho búp đều đặn, vẫn sinh sôi mãnh liệt. Chè cổ thụ Suối Giàng là một trong những loại trà tồn tại lâu đời nhất Việt Nam, gắng liền với bao thế hệ cha ông từ nhiều đời.

Vùng trà tuyết Tà Xùa - Sơn La

Tà Xùa (Tà Sùa) là một xã thuộc huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La, đây cũng chính là nơi giáp ranh giữa hai tỉnh Sơn La và Yên Bái. Đỉnh Tà Xùa với độ cao khoảng 2800m so với mực nước biển, là một trong những ngọn núi cao nhất Việt Nam. Nơi đây nổi tiếng với các phượt thủ săn mây, khí hậu mát mẻ quanh năm, mây mù giăng kín lối, mờ mờ ảo ảo như trong truyện tranh. Ngoài ra không thể không nhắc đến đặc sản làm nên thương hiệu, chính là chè Tà Xùa - gọi đầy đủ là trà shan tuyết cổ thụ Tà Xùa.

Cánh trà sau khi sao rất cứng cáp, săn chắc, hương vị trà Tà Xùa rất khác biệt, đượm đà hơn, màu nước sậm màu hơn không thể lẫn vào đâu được.

Quy trình thu hái và chế biến trà shan tuyết

Có rất nhiều cách để chế biến trà shan tuyết cổ thụ, trong phạm vi bài viết này thì mình xin nói về cách chế biến trà xanh shan tuyết, loại trà shan tuyết phổ biến nhất.

Vào khoảng thời tháng 2 - 3 là thời điểm điểm vụ xuân, vụ chè shan tuyết đầu tiên trong năm, cũng là vụ trà ngon nhất.

Trà sẽ được thu hái vào lúc sáng sớm khi sương vừa tan, những người dân sẽ trèo lên những cây trà cổ thụ để hai được những lá trà và búp trà non nhất.

Lá trà tươi sau đó sẽ được phơi và làm héo tự nhiên trước khi đưa lên chảo sao.

Những chảo gang lớn được làm nóng trên bếp củi, người làm trà sẽ điều chính nhiệt độ vừa đủ để diệt men nhưng không làm cháy chè.

Trà sẽ được sao và vọ liên tục vài lần cho đến khi có mùi thơm thì sẽ được sao khô hoàn toàn.

Trà xanh shan tuyết thành phẩm sẽ có màu xám bạc, cánh trà xoăn dài, hương thơm khói đặc trưng.

Trà tuyết sau khi chế biến, những cánh trà khô, săn lại, đều đẹp mắt. Nếu chế biến theo phương pháp trà xanh truyền thống, khi pha nước sẽ có màu vàng óng, sánh như mật, hương thơm đặc trưng không lẫn vào đâu được, cùng với đó là vị chát dịu kèm hậu ngọt sâu lắng.

Ngoài trà xanh, trà san tuyết còn được chế biến theo nhiều cách khác như hồng trà shan tuyết, bạch trà shan tuyết, trà phổ nhĩ,...mỗi loại sẽ có ngoại hình cánh trà và hương vị hoàn toàn riêng biệt.

Những tác dụng nổi bật của chè shan tuyết

Chè shan tuyết là một trong những loại trà có dược tính cao nhất, cao hơn nhiều so với trà Thái Nguyên hay trà ô long, một số tác dụng kể đến như:

Ngăn ngừa bệnh tim mạch.

Cân bằng đường huyết.

Hỗ trợ ngăn ngừa bệnh ung thư.

Giảm quá trình lão hóa.

Thông tiểu, bài trừ độc tố.

Giải tỏa căng thẳng.

Cách pha chè shan tuyết của Lộc Tân Cương

Dưới đây là cách pha trà shan tuyết cổ thụ của Lộc Tân Cương theo từng dòng trà san tuyết khác nhau như trà xanh, bạch trà hay hồng trà shan tuyết, mời các bạn tham khảo.

Video pha trà xanh shan tuyết - Cụ thể ở đây là trà shan tuyết Tà Xùa

Video pha bạch trà shan tuyết Suối Giàng

Video pha hồng trà shan tuyết cổ thụ

Trải nghiệm những vùng chè shan tuyết cùng Lộc Tân Cương

Lộc Tân Cương đã từng cho dịp được theo chân hội nhóm "Uống Trà Đi" được thành lập bởi nhà báo Nguyễn Lê Uyên Viễn trong một chuyến đi các vùng trà san tuyết cổ thụ Tây Bắc. Sau đây là những video nổi bật của chúng tôi:

Còn rất nhiều video hấp dẫn trong Series đến thăm vùng chè di sản, bạn có thể xem thêm tại kênh Youtube Lộc Tân Cương nhé. Hy vọng những trải nghiệm của chúng tôi sẽ mang lại cho bạn đọc nhiều kiến thức giá trị, xin cảm ơn!